Kierując pozew o rozwód do sądu, który nie jest właściwy do rozpoznania sprawy narażamy się na znaczne wydłużenie postępowania. Sąd bada bowiem z urzędu swoją właściwość i błędne jej oznaczenie powoduje wydanie postanowienia o stwierdzeniu swojej niewłaściwości oraz przekazaniu sprawy innemu sądowi. Dzisiejszy wpis ma na celu przybliżenie problematyki właściwości sądu w sprawie o rozwód na przykładzie Sądu Okręgowego w Zamościu.

Kodeks postępowania cywilnego w zakresie regulacji właściwości sądów w sprawach rozwodowych posługuje się terminem „miejsce zamieszkania”. Celem ustalenia rozumienia wspomnianego określenia należy odnieść się do brzmienia art. 25 Kodeksu cywilnego wskazującego, że „miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu”. Powyższe oznacza, że Ustawodawca nie przykłada jakiejkolwiek wagi do kwestii zameldowania, a jedynie do faktycznego przebywania osoby w danej miejscowości.

Sprawy o rozwód rozstrzyga Sąd Okręgowy, dlatego też niezależnie od tego, czy mieszkamy we właściwości Sądu Rejonowego w Tomaszowie Lubelskim, Biłgoraju czy Hrubieszowie, aby rozwiązać małżeństwo należy pozew złożyć do Sądu Okręgowego w Zamościu.

Następnie należy zwrócić uwagę na to, czy w przypadku zamieszkiwania obojga małżonków na obszarze innych Sądów w dalszym ciągu właściwy będzie Sąd Okręgowy w Zamościu. Zgodnie z art. 41 Kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.) powództwo ze stosunku małżeństwa (do takich należy sprawa o rozwód) wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu.

Przykład: małżonkowie wspólnie mieszkali w Zamościu, po czym mąż wyprowadził się do Lublina, żona w dalszym ciągu mieszka w Zamościu. Wówczas właściwy jest Sąd Okręgowy w Zamościu.

Jeżeli powyższa okoliczność nie zaistniała – wyłącznie właściwym do rozpoznania sprawy o rozwód będzie jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej.

Przykład: małżonkowie wspólnie mieszkali w Lublinie, żona wyprowadziła się do Rzeszowa i chce pozwać męża mieszkającego w Zamościu, wyłącznie właściwym będzie wówczas Sąd Okręgowy w Zamościu.

Uwaga! Sąd nie przestaje być właściwy dla powództwa ze stosunku małżeństwa, jeżeli jeden z małżonków zamieszkuje nadal w okręgu tego sądu, choćby nie w tej samej miejscowości, w której strony zamieszkiwały wspólnie (orzeczenie Sądu Najwyższego z 12.6.1951 r., C 428/51).

W braku miejsca zamieszkania strony pozwanej powództwo wytacza się przed sąd miejsca zamieszkania powoda.

Odmienną kwestią jest regulacja spraw związanych z tzw. „elementem zagranicznym”. Wówczas stosujemy art. 1103 k.p.c. – zgodnie z jego brzmieniem sprawy rozpoznawane w procesie należą do jurysdykcji krajowej, jeżeli pozwany ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu albo siedzibę w Rzeczypospolitej Polskiej. Jednocześnie do spraw małżeńskich w ramach jurysdykcji krajowej ma zastosowanie art. 1103 [1] k.p.c. wskazujący, że sprawy małżeńskie oraz sprawy dotyczące małżeńskich stosunków majątkowych należą do jurysdykcji krajowej także wtedy, gdy: oboje małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania lub ostatnie miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli jedno z nich nadal ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub małżonek będący powodem ma co najmniej od roku bezpośrednio przed wszczęciem postępowania miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub małżonek będący powodem jest obywatelem polskim i ma co najmniej od sześciu miesięcy bezpośrednio przed wszczęciem postępowania miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub oboje małżonkowie są obywatelami polskimi.

Jurysdykcja krajowa jest wyłączna, jeżeli oboje małżonkowie są obywatelami polskimi oraz mają miejsce zamieszkania i miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej.

Uwaga, niniejszy wpis jest jedynie przedstawieniem obowiązujących przepisów prawa w zakresie właściwości i jurysdykcji sądów w sprawie o rozwód i nie może stanowić uniwersalnego wzoru do zastosowania w każdej sprawie – bez każdorazowej profesjonalnej analizy. Złożenie pozwu powinno być poprzedzone analizą okoliczności sprawy przez prawnika. Poprzez błędną ocenę swojej sytuacji narażamy się na przekazanie sprawy do innego sądu.

Adwokat Radosław Kostrubiec Zamość 2017